Współcześnie, kiedy rynek jest nasycony różnorodnością produktów i niezwykle konkurencyjny, umiejętność czytania i interpretowania etykiet żywnościowych jest niezwykle przydatna. Dokładne zapoznanie się z zawartością produktu oraz jego właściwościami pozwala podejmować bardziej świadome decyzje zakupowe. Dzięki tej umiejętności możemy porównywać nie tylko cenę, ale również jakość poszczególnych produktów, a jak wiadomo, droższy nie zawsze oznacza lepszy.
Artykuł, który przygotowaliśmy, zawiera najważniejsze informacje, dotyczące tego, jakie informacje znajdują się na opakowaniach żywnościowych. Zapoznasz się w nim z tajnikami czytania listy składników i wartości odżywczych, ale także dowiesz się, jak dokonywać świadomych wyborów żywieniowych, bazujących na konkretnych danych zawartych na opakowaniach. Zapraszamy do lektury!
Jakie zasady obowiązują przy znakowaniu żywności?
Etykiety żywnościowe nie tylko dostarczają informacji o produkcie, ale również podlegają surowym przepisom, które regulują ich zawartość i sposób prezentacji informacji. Europejskie i krajowe regulacje mają na celu zapewnienie konsumentom pełnej przejrzystości w kwestii wyboru żywności.
Unia Europejska uregulowała szereg wymogów dotyczących zakresu informacji na etykietach żywnościowych poprzez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011. Według tych przepisów etykiety muszą zawierać m.in. następujące informacje:
- Listę składników, które występują w produkcie, ułożoną w kolejności malejącej
- Informacje odżywcze: wartości energetyczne oraz zawartość tłuszczów, kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka oraz soli.
- Wartości referencyjne spożycia (RWS) dla witamin i minerałów
- Informacje o zawartych w produkcie alergenach
Jakie informacje znajdują się na opakowaniach żywności?
Oprócz wyżej wymienionych elementów, na opakowaniach żywności można znaleźć także datę ważności produktu, kody kreskowe i adres producenta lub dystrybutora produktu. Etykiety powinny także zawierać oznaczenia dla diet specjalistycznych, czyli informacje, czy produkt jest odpowiedni dla osób na diecie wegańskiej, wegetariańskiej, bezglutenowej, czy też zawiera np. laktozę. Ważnym elementem etykiet żywnościowych są również wskazówki dotyczące przechowywania produktu. Poniżej omówione zostaną poszczególne zasady znakowania żywności.
Oryginalna nazwa produktu w widocznym miejscu etykiety żywnościowej
Na etykiecie żywnościowej oryginalna nazwa produktu, zgodna z jego charakterystyką, musi być umieszczona w widocznym miejscu, zapewniając konsumentowi klarowność i rzetelność informacji. To nie może być wyłącznie wymyślona nazwa, którą producent może zastosować w celach marketingowych. Konsument ma prawo do jasnej identyfikacji produktu, który zamierza zakupić.
Klient powinien mieć pewność, że na etykiecie widnieje nazwa zgodna ze stanem faktycznym produktu. Jeśli kupuje masło, powinno to być jasno oznaczone jako masło. Analogicznie, olej powinien być identyfikowany jako olej, a jogurt jako jogurt. Taka rzetelna informacja umożliwia konsumentowi dokonanie świadomego wyboru, bazując na rzeczywistej treści produktu, a nie na perswazyjnym nazewnictwie producenta.
Rzetelny wykaz składników zawartych w produkcie
Rzetelny wykaz składników na etykiecie żywnościowej dostarcza konsumentowi informacji o zawartości produktu. Kolejność nie jest przypadkowa. Składniki są ułożone w kolejności malejącej, co oznacza, że pierwszy składnik na liście jest tym, który jest zawarty w największej ilości w produkcie, natomiast ostatni na liście jest tym, który występuje w śladowej ilości. W przypadku dodatków do żywności, takich jak konserwanty, barwniki czy wzmacniacze smaku, ich obecność jest wymieniona zazwyczaj pod listą składników. Przyjmuje się, że im krótszy skład, tym mniej przetworzony i bardziej jakościowy produkt.
Często można spotkać się z procentowym oznaczeniem zawartości poszczególnych składników. Prawo nakłada obowiązek takiego oznaczania zawartości danych składników w kilku przypadkach:
- Gdy dany składnik pojawia się w nazwie zwyczajowej produktu lub jest z nim identyfikowany, np. czekolada z truskawkami, kawa waniliowa.
- Gdy dany składnik pojawia się na etykiecie w formie graficznej lub jest wyraźnie wyróżniony słownie. Przykładem może być wizerunek owocu pomarańczy, laski wanilii, ziaren kawy itp. lub zapis w stylu „zawiera witaminę C”, „zawiera sok owocowy”.
- Gdy kojarzymy produkt z danym składnikiem (czekolada – kakao) i zawartość danego składnika jest istotna, by można było odróżnić dany produkt od innych o tym samym charakterze.
Nie zapominajmy o alergenach
Na etykiecie produktu spożywczego muszą być wymienione wszelkie potencjalne alergeny, które mogą być obecne w produkcie lub jego składnikach. To ważne ze względu na bezpieczeństwo konsumentów. Najczęściej są to: gluten, laktoza, soja, orzechy, jaja, ryby, sezam. Informacje o alergenach powinny być wyróżnione graficzne, np. za pomocą czcionki kursywy lub pogrubionej.
Wartość odżywcza – jak ją interpretować?
Etykiety żywności powinny także zawierać informacje o wartości odżywczej produktu. To szczególnie istotne dla osób ściśle trzymających się diety. Wartość odżywcza zazwyczaj jest wyrażona w odniesieniu do jednej porcji produktu spożywczego. Producent ma obowiązek określić kaloryczność produktu (zwykle podaje się ilość kalorii na 100 gramów). Wartość odżywcza obejmuje także informacje o zawartości tłuszczów, węglowodanów, białka, soli, witamin i minerałów. Pozwala to konsumentom świadomie kontrolować spożycie poszczególnych składników odżywczych i wybierać produkty zgodnie z potrzebami żywieniowymi.
RWS, czyli Referencyjna Wartość Spożycia
RWS ściśle łączy się z wartością odżywczą produktu spożywczego i kalorycznością. Właściwie jest to zestawienie wartości odżywczych, które określają zalecane dzienne spożycie różnych składników odżywczych dla przeciętnej osoby dorosłej. RWS są wykorzystywane na etykietach żywnościowych jako punkt odniesienia, aby informować konsumentów, ile dany produkt zawiera składników odżywczych w stosunku do zalecanych dziennych norm.
Jak określony jest termin ważności produktu?
Na etykiecie żywnościowej można znaleźć frazę „należy spożyć do…” lub „najlepiej spożyć przed…” Wbrew pozorom to spora różnica. Fraza „należy spożyć do…” ściśle określa termin przydatności produktu do spożycia. Po upływie tego terminu nie należy spożywać produktu, ponieważ może mieć to konsekwencje dla zdrowia. Zwykle dotyczy to produktów, które szybko się psują, np. jaj, mięsa, ryb, wyciskanych soków, nabiału.
Frazy „najlepiej spożyć przed [konkretna data dzienna]” lub „najlepiej spożyć przed końcem [miesiąc i rok] odnoszą się zwykle do produktów trwałych, takich jak przyprawy, cukier, makaron, suchary, herbata i określają tak zwaną datę minimalnej trwałości. Po przekroczeniu tego terminu, produkt może stracić swoje walory odżywcze, teksturę czy smak, ale nie koniecznie będzie szkodliwy dla zdrowia.
Warunki przechowywania i sposób przygotowania produktu
Na etykiecie żywnościowej powinny być zawarte wskazówki dotyczące warunków przechowywanie produktu, np. „przechowywać w suchym i ciemnym miejscu”. Dodatkową istotną informacją może być określenie trwałości produktu po otwarciu opakowania. Wskazówki takie jak „spożyć w ciągu 48 godzin po otwarciu” lub „przechowywać w lodówce po otwarciu” pomagają konsumentowi w zachowaniu jakości produktu i gwarantują bezpieczne spożywanie.
Ponadto, etykieta żywności może także zawierać wskazówki dotyczące przygotowania produktów. Dotyczy to zwłaszcza żywności typu constant, takich jak budyń, kisiel, sosy w torebce. Ponadto na opakowaniu mogą znajdować się dodatkowe elementy, takie jak logo producenta, informacje o braku dodatku cukru, laktozy glutenu itp., a także zapewnienia czy produkt jest wegański, wysokobiałkowy, ekologiczny i wiele innych. Na stosunkowo małej powierzchni etykiety producenci starają się zawrzeć jak najwięcej informacji, aby sprostać różnorodnym potrzebom i preferencjom konsumentów i jednocześnie dopilnować wymagań określonych przez prawo.
